बैतडी –आज पौष १५, सुदूरपश्चिममा आज ठुलीरात तथा पुसे पन्ध्रका रुपमा धुमधामसंग मनाइँदै छ । आजको रात सबैभन्दा लामो हुने विश्वास भएकाले आजको रातलाई ठूलीरात मानी राती मिठो मिठो खानेकुरा खाएर रमाईलो गरी जाग्राम बस्ने, डेउडा खेल्ने तथा बिहान उज्यालो नहुँदै नुहाईधुवाई गर्ने चलन रहेको स्थानीय संस्कृतिकका जानकार देवदत्त भट्टले बताए । ‘पुस १५ लाई ठूलीरातको रुपमा मनाउने चलन छ । पहिला पहिला उखु पेलेर आजको रातभरी गुड बनाउने,आइना, बातै हाल्ने चलन थियो । तर पछिल्लो समयमा यी चलनहरु हराउँदै गएका छन् ।’उनले भने, ‘पुस १५ को रातमा रामायण, महाभारत जस्ता धार्मिक ग्रन्थहरु बाचन गर्ने, गाउँका मान्छे एकै घरमा जमा हुने चलन रहेको थियो ।’
पुुस १५ मा तरुल, सखरगञ्ज, फर्सी लगायतका कन्दमूल खाने चलन रहेको छ भने घिउमा पकाएका सेलरोटी,माँडा खाने चलन पनि रहेको स्थानीय संस्कृतिका जानकार गणेशदत्त अवस्थीले बताए । उनले भने ‘पुसको महिना धेरै चिसो हुने भएकाले चिसोबाट बच्नका लागि घिउमा पकाएका खानेकुरा खाने चलन रही आएको छ ।’
आजको दिन धेरै ठाउँमा वनभोज गर्ने चलन पनि रही आएको छ । यद्यपि पछिल्लो समयमा यो चलन हराउँदै गएको छ । पुस महिनाको १५ गते रातिको समयमा गाउँका सबै मानिसहरु एकै ठाउँमा जमा भएर ‘आइना, बातै’हाल्ने चलन रहेको भएपनि यो चलन पछिल्लो समयमा हराइसकेको डडेल्धुराको भागेश्वरकी कमला बोहराले बताइन् । उनले भनिन् ‘पहिलाको जस्तो पुसे १५ को रौनक छैन् । मिठा परिकार बनाएर एकै ठाउँमा बसेर खाने चलन थियो । ‘आइना,बातै हाल्ने चलन थियो । तर पछिल्लो समयमा यी सबै चलन हराएका छन् ।’
पुस १५ दिन मनाइने पुसे पन्ध्र पर्वमा विवाहित छोरीबेटीलाई पनि घरमा आमन्त्रण गरी भव्य रूपमा स्वागत सत्कार गर्ने चलन रही आएको छ। विशेषगरी रातमा नसुतेर यो पर्व मनाउने परम्परा रहे पनि बदलिँदो परिवेशमा यसको खास महत्व दर्शाउने गरी मनाउने परम्परा भने हराउँदै जान थालेको छ ।
डिसेम्बर २२ तारिखलाई विश्वभरी नै सबैभन्दा छोटो दिन भनिएपनि नेपाली समाजमा भने पुष १५ लाई छोटो दिन मान्ने गरिन्छ । आजदेखि दिनहरु विस्तारै लम्बिदै जाने र असार १५ मा बर्षकै ठुलो दिन मानिन्छ ।
